همانطور که می دانیم همه افراد و شخصیت‌های حقوقی مشغول فعالیت در ایران باید پس از ثبت شرکت خود بصورت سالیانه اقدام به دریافت دفاتر پلمپ مالیاتی نموده و مطابق آن و در زمان‌های تعیین شده اقدام به ارائه این دفاتر به اداره دارایی و تعیین مالیات و پرداخت آن نمایند. اما در بسیاری از موارد قانون‌گذار با ارائه لوایح قانونی برخی از شرکت‌ها را از کل و یا برخی موارد مالیاتی معاف اعلام نموده که باید شرکت‌ها در هنگام محاسبه مالیات خود این موارد را به اطلاع اداره دارایی با مستندات کامل برسانند تا موضوع معافیت مالیاتی شامل حال آنها شود.

معافیت مالیاتی هم برای تعاونی‌ها و هم برای شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری در نظر گرفته شده است. موسسات غیر تجاری در صورتی که به فعالیت‌های خیر‌خواهانه و عوام‌پسندانه پرداخته باشند و سود و منفعتی در این راه کسب نکنند کلا از مورد مالیات معاف هستند. سایر شرکت‌ها و تعاونی‌ها باید مالیات‌های تعیین‌شده مستقیم خود را پرداخت نمایند و در صورت برخورداری از معافیت می‌توانند از آن استفاده کنند.

معافیت مالیاتی شامل چه فعالیت‌هایی است؟

معافیت‌های تعیین شده برای تعاونی‌ها و شرکت‌ها در حوزه‌های زیر مطابق مصوبه سال 1366 قانون مالیات‌های مستقیم به شرح زیر است:

• تمامی شرکت‌های فعال در حوزه کشاورزی مطابق با ماده 81 قانون مالیات‌های مستقیم که درآمد حاصل از فعالیت آنها از طرق کشاورزی مانند خود کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش ماهی، زنبور عسل و طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیا مراتع و جنگل‌ها، باغات و باغستان‌ها و … از پرداخت مالیات معاف می‌باشند.
• تمام تعاونی‌های متعارف و شرکت‌های تعاونی و سهامی عام طبق تبصره 6 ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم 25 درصد تخفیف معافیت مالیاتی از روی درآمد خود را خواهند داشت.
• مطابق ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم درآمد فعالیت‌های تولیدی و معدنی در واحد‌های تولیدی و یا معدنی بخش‌های خصوصی و تعاونی که پس از سال 1381 به این طرف مجوز بهره برداری گرفته اند از تاریخ شروع بهره برداری و یا استخراج تا 80 درصد و به مدت 4 سال از پرداخت مالیا ت موضوع ماده 105 قانون معاف می‌باشند. البته این موضوع برای کلیه شرکت‌ها و تعاونی‌های نامبرده شده در مناطق کمتر توسعه یافته تا 100 درصد قابل اجرا می‌باشد.
• طبق تبصره 3 ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم تمامی اشخاص حقوقی فعال در زمینه‌های ایرانگردی و جهانگردی که دارای پروانه بهره‌برداری بوده و این پروانه را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت نموده باشند از پرداخت 50 درصد مالیات متعلقه معاف می‌باشند.
• طبق ماده 138 قانون مالیات‌های مستقیم قسمتی از سود شرکت‌های مشمول پرداخت مالیات که به منظور توسعه و نوسازی و یا در راستای تکمیل واحد‌های موجود صنعتی و معدنی و یا برای ساخت واحد‌های جدید صنعتی و معدنی در همان سال به کار گرفته شده است به شرط اینکه قبلا مجوزهای مورد نیاز برای توسعه و تکمیل واحد‌های صنعتی از نهاد‌های ذی‌صلاح دریافت شده باشد، از 50 درصد معافیت مالیاتی مذکور در ماده 105 قانون معاف می‌باشند.

البته در صورت اینکه هزینه این تکمیل و نوسازی بیش از هزینه‌های مازاد مشمول بر مالیات ابرازی شرکت‌ها شود می‌توانند از این معافیت حداکثر تا سه سال به میزان مازاد ذکر شده و یا باقی‌مانده هزینه اجرای طرح بهره‌مند شوند.

• کلیه شرکت‌های تعاونی و شرکت‌ها خصوصی که در محدوده آبریز تهران واقع شده اند و تعداد کارکنان انها حداکثر 50 نفر باشد، چنانچه تاسیسات کاری خود را به خارج از شعاع یکصد و بیست متری تهران انتقال دهند از ضوابط موجود در وزارت امور اقتصادی و دارایی بهره مند شده و از پرداخت مالیات تا 10 سال معاف خواهند بود.
• طبق بند «ل» ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی شرکت‌های تعاونی و خصوصی و دولتی و شبه‌دولتی که در امور انتشاراتی و مطبوعاتی و همچنین فرهنگی و هنری فعالیت دارند و به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کنند از پرداخت مالیات معاف می‌باشند.
• مطابق تبصره 1 ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم کلیه موسسات غیر تجاری غیر انتفاعی و موسسات فرهنگی و هنری در خصوص تمامی درآمد‌های خود از راه‌های برگزاری سمینار‌های آموزشی، دوره‌های آموزشی، نشر کتاب، نشریه‌های دوره‌ای و… به دست می‌آورند مشمول مالیات نخواهد شد.
• صادر کنندگان محصولات حوزه کشاورزی و صنایع تبدیلی و تکمیلی مطابق بند الف ماده 141 قانون مالیات‌های مستقیم کلیه درآمد‌های صادراتی محصولات تمام‌شده آنها در حوزه صنایع بخش کشاورزی مانند محصولات: زراعی، باغی، دام و طیور، شیلات، جنگل و مراتع و صنایع وابسته به آن در راستای رسیدن به هدف صادرات کالاهای غیر نفتی به خارج از کشور تا 100 درصد از مالیات معاف خواهند بود.
• مطابق ماده 142 قانون مالیات‌های مستقیم کلیه شرکت‌های تعاونی تولیدی و اتحادیه‌های تولید صنایع دستی از پرداخت 100 درصد مالیات در خصوحص درآمد حاصل از صادرات کالاهایی که بصورت ترانزیت به ایران وارد شده و بدون تغییر در ماهیت آنها مجدداً صادر شده‌اند، معاف خواهند بود.
• تمامی اشخاص حقوقی طبق ماده 49 برنامه سوم توسعه که اقدام به جذب نیرو از مراکز خدمات اشتغال وزارت کار و امور اجتماعی نمایند، تا سقف مالیات بر حقوق دریافتی کارکنان جدید از پرداخت مالیات معاف می‌باشند.
• سرمایه‌گذارانی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته سرمایه‌گذاری نمایند طبق ماده 50 برنامه سوم توسعه از معافیت از حقوق و عوارض دولتی برخوردار خواهند شد.
• طبق بند ب ماده 113 برنامه سوم توسعه کالاها و خدمات صادر شده مشمول پرداخت مالیات نمی‌شوند.
• طبق بند د ماده 163 برنامه سوم توسعه تمامی هزینه‌های پرداخت شده اشخاص حقوقی به منظور تعمیر، تجهیز و ساخت فضاهای مذهبی و مساجد باید توسط اداره دارایی به عنوان مالیات پذیرفته و از حساب مالیات کسر شود.
• طبق ماده 169 برنامه سوم توسعه به منظور تامین امکانات و حمایت‌های قانونی و اعتباری از ورزش و فعالیت‌های ورزشی در طول سال‌های اجرای برنامه سوم توسعه مبالغی که در این راستا و به این منظور برای تکمیل فضاها، اماکن و باشگاه‌های ورزشی و غیره به منظور کمک به سازمان تربیت بدنی پرداخت شود می‌تواند از هزینه‌های مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی کسر شود.
• مطابق ماده 175 برنامه سوم توسعه و در راستای تحقق آرمان‌های امام خمینی (ره) و با عنایت به تاکید رهبر معظم انقلاب هزینه‌هایی که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی صرف تقویت و توسعه پایگاه‌های بسیج شود از مبلغ کل مالیات آنها کم خواهد شد.
• موضوع معافیت مالیاتی تبصره 2 ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم شامل حال شرکت‌های تولید فناوری اطلاعات نیز خواهد شد.
• طبق تبصره 3 ماده 138 قانون مالیات‌های مستقیم کلیه اشخاص حقوقی واقع در اصفهان، اراک، مشهد، تبریز، اهواز و شیراز که کارخانه‌های خود را به شعاع 120 کیلومتری شهرهای اصلی و در شهرک‌های صنعتی قرار دهند از پرداخت 50 درصد مالیات معاف خواهند بود.
• طبق ماده 13 قانون چگونگی اداه مناطق آزاد اقتصادی کلیه شرکت‌های فعال که در این مناطق راه‌اندازی شوند از موقع بهره‌برداری مشمول 20 سال معافیت مالیاتی خواهند شد.
• شرکت‌های ادغامی با شرکت‌های بزرگ‌تر طبق بند الف ماده 40 قانون برنامه چهارم توسعه سرمایه شرکتی که از ادغام این شرکت‌ها به وجود بیاید تا سقف مجموع سرمایه شرکت‌های ادغام‌شده از پرداخت مالیات معاف خواهد بود.

در نتیجه شرکت‌های تعاونی به شرح خدمات و فعالیت‌های زیر از پرداخت کل مالیات خود معاف خواهند بود:

• شرکت‌های تعاونی مصرف مخصوص کارکنان موسسات دولتی
• شرکت‌های تعاونی مسکن مخصوص کارکنان موسسات دولتی
• شرکت‌های تعاونی مصرف مخصوص کارکنان موسسات غیر دولتی
• شرکت‌های تعاونی حوزه صیادان
• شرکت‌های تعاونی مخصوص دانشجویان
• شرکت‌های تعاونی مربوط به دانش‌آموزان
• شرکت‌های تعاونی تولیدی روستایی متشکل از افراد خود روستا

تعاونی‌های مصرف و مسکن مخصوص کارکنان دولتی و موسسات غیر دولتی باید منحصراً متشکل از این افراد باشد و تنها مشغول به تهیه ملزومات و مسکن برای افراد عضوی باشد که توانایی خرید خانه را نداشته و یا فاقد منزل بوده و از پس هزینه‌های زندگی و خرید ملزومات مورد نظر با استناد به موارد قانونی بر نیایند. در صورت محرز شدن خلاف این موضوع تعاونی متخلف محسوب خواهد شد.

همچنین اعضاء تعاونی‌های مسکن نباید دارای خانه بوده و به محض خانه‌دار شدن عضو خانه‌دار شده باید نسبت به سهم خود در تعاونی مالیات خود را پرداخت نماید. در شرکت‌های تعاونی تولیدی روستایی هم باید حتماً اعضا از بین خود روستای مربوطه انتخاب شده باشند. در غیر این صورت، افرادی که روستایی نباشند باید به نسبت سهم خود مالیاتشان را پرداخت نمایند. برای این منظور باید نام تمامی افراد غیر روستایی توسط هیئت مدیره ظرف مدت یک ماه به اداره دارایی ارائه شود.